Tot aan de opkomst van de digitale fotografie was kleinbeeld de meest gebruikte film in de consumentenmarkt. De aloude en populaire kleinbeeldcamera produceerde beelden van 24 bij 36 mm wat staat voor een beeldverhouding van 4:6. Met de uitvinding van de digitale camera hebben andere beeldverhoudingen ook aan populariteit gewonnen. Maar wat is beeldverhouding precies en waarom moet je er aandacht aan besteden?
In eenvoudige bewoordingen is de beeldverhouding het proportionele verschil tussen de breedte en hoogte van een afbeelding. Een 35 mm camera heeft een beeldverhouding van 4:6. Andere camera's hebben een beeldverhouding van 4:3. En om de zaken nog ingewikkelder te maken, gebruiken niet alle digitale camera's dezelfde beeldverhouding, en sommige hebben slechts een enkele beeldverhouding, terwijl je bij andere de beeldverhouding kunt wijzigen.
Met moderne iPhones kun je bijvoorbeeld zowel in een vierkant formaat als in een 16:9-formaat fotograferen. En als je besluit dat je geen van beide leuk vindt, kun je de camera app gebruiken om de afbeelding bij te snijden tot elke gewenste grootte.
Als je foto strikt digitaal blijft, maakt de beeldverhouding niet zoveel uit. Wanneer het echter om het afdrukken op fotopapier gaat, kunnen er problemen ondervonden worden na het croppen in de nabewerking of wanneer er een beeldverhouding gebruikt wordt die niet standaard is.
'Full frame' versus 'crop sensor'
Je hebt misschien gehoord van de term 'full frame camera', wat het digitale equivalent is van een 35 mm-camera. De meeste professionele DSLR's zijn full-frame, en sommige duurdere consumentenmodellen zijn dat ook. Deze camera's worden ook wel 'FX' genoemd. Full frame- of FX-camera's gebruiken de 2:3-beeldverhouding, wat overeenkomt met het afdrukformaat van 10x15 cm.
De meeste digitale camera's vallen in een tweede categorie, soms een 'crop'-sensor genoemd, omdat ze in feite een bijgesneden versie zijn van een full-frame afbeelding. Sommige crop-sensoren, de gangbare APS-C bijvoorbeeld, maken ook gebruik van de 2:3 beeldverhouding.
De kleinere micro four thirds-modellen en compacte 'point-and-shoot'-camera's, gebruiken een beeldverhouding van 4:3. De beeldverhouding van 4:3 komt overeen met een afdrukformaat van 13x18 cm of 15x20 cm. Je hebt echter een probleem als je een 4:3-afbeelding probeert af te drukken op het populaire standaardformaat van 10x15 cm (of 20x30 cm): dan verlies je iets meer dan een centimeter op de korte kant van de foto.
Het is geen toeval dat de beeldverhouding van 4:3 dezelfde is als die van standaard televisies en computerschermen. Dat is waarschijnlijk de reden waarom het op gegeven moment werd gekozen als de beeldverhouding voor digitale camera's. Het kwam precies overeen met de beeldverhouding van de meest populaire monitoren die op dat moment in gebruik waren.
Andere beeldverhoudingen
Zoals gezegd, niet elke camera dwingt je om vast te houden aan een enkele beeldverhouding. De meeste smartphonecamera's bieden bijvoorbeeld de mogelijkheid om opnamen te maken met de beeldverhouding van 1:1, het soort formaat dat populair is op Instagram en andere toepassingen voor het delen van foto's.
Vierkant fotograferen is trendy, en is tegenwoordig een meer geaccepteerd formaat bij een fotocentrale en als je deze zelf af gaat drukken kun je het rechthoekige fotopapier bijsnijden.
Smartphones maken ook opnamen met de beeldverhouding van 16:9, wat wordt beschouwd als het 'panoramische formaat'. Panorama's zijn bijzonder breed in termen van beeldverhouding. Veel panoramafotografen zullen afbeeldingen printen met nog langere beeldverhoudingen, maar over het algemeen voelt de 16:9 beeldverhouding het meest comfortabel en natuurlijk aan bij de panoramische stijl.
Wanneer is aspect ratio belangrijk?
De beeldverhouding is voor sommige toepassingen van belang. Als je bijvoorbeeld landschappen fotografeert, kan de beeldverhouding van invloed zijn op de visuele balans van de foto's. Dat is een van de redenen waarom de meeste landschappen die in die 3:2-oriëntatie zijn gemaakt, horizontaal worden opgenomen, omdat het gemakkelijker is om de regel van derden te gebruiken.
Als je de regel van derden gebruikt om een landschapsfoto in verticale richting te maken met een beeldverhouding van 3:2, krijg je waarschijnlijk een afbeelding met veel te veel lucht of veel te weinig lucht, afhankelijk van op welk derde deel je de horizon wilt plaatsen. Betekent dat dat je moet overschakelen naar het 4:3-beeldformaat voor verticaal gecomponeerde landschappen? Niet per se, maar je moet die beperking wel in gedachten houden en je afbeelding een beetje anders inlijsten, omdat je waarschijnlijk wilt bijsnijden tot de beeldverhouding van 4:3 in de nabewerking.
Als je nu foto's afdrukt, kom je misschien in de verleiding om zoveel mogelijk van de foto weg te snijden als voor een specifieke compositie zinvol is. En als je die foto alleen in digitaal formaat wilt weergeven, is dat prima. Als je echter van plan bent de afbeelding af te drukken, kun je je het beste aan een van de standaard beeldverhoudingen houden.
Voor landschappen kun je 3:2 kiezen (wat weer overeenkomt met een afdrukformaat van 10x15 cm, 20x30 cm of 30x45 cm), maar je kunt ook 4:5 kiezen, de beeldverhouding die vaak de voorkeur had van de vroegere landschapsfotografen die opnamen maakten op groot formaat camera's, zoals bijvoorbeeld de beroemde Ansel Adams. De beeldverhouding van 4:5 komt ook overeen met het standaard en nog veel gebruikte afdrukformaat van 20x25 cm. Dus als je bijsnijdt tot 4:5, is het een stuk eenvoudiger en goedkoper om bevestigingsmateriaal voor de afbeelding aan te schaffen.
In het filmtijdperk werd ook de 6:7-beeldverhouding door veel middenformaat fotocamera's gebruikt. De beeldverhouding van 6:7 komt overeen met het indertijd populaire en artistieke printformaat 12 x 14 inch.
Wanneer je op die grotere formaten gaat printen zijn er drie dingen waar je rekening mee moet houden voor het beste resultaat:
1. Zorg ervoor dat je de maximale resolutie in je camera kiest. Op die manier verlies je niet te veel resolutie wanneer je de foto's bijsnijdt tot die standaardformaten en kun je de afbeelding nog steeds op die grotere formaten afdrukken zonder je zorgen te maken over de beeldkwaliteit.
2. Fotografeer in RAW. Fotograferen in RAW-formaat zorgt ervoor dat de camera alle details vastlegt die de sensor kan vastleggen.
3. Vanzelfsprekend heb je gecontroleerd of de inktpatronen van je printer nog voldoende inkt bevatten, maar dat is logisch.
Tip: als de resolutie onder de 300 dpi daalt, moet je de afbeelding niet op het grotere formaat afdrukken, omdat enige pixelvorming dan duidelijk zal worden.
Wanneer je afbeeldingen maakt die je wilt bijsnijden en/of afdrukken op groot formaat, hou je alvast rekening met de uitsnede wanneer je ze bij de opname in de zoeker kadreert. Het is een goed idee om een ruwe visuele indruk te hebben van die beeldverhouding, zodat je zeker weet dat je straks niets essentieels uit de originele afbeelding gaat wegsnijden.
Welke beeldverhouding kies je
Probeer vast te houden aan een van de standaard beeldverhoudingen, want dat is minder vervelend als je de afbeelding laat afdrukken. Maar als je toch het gevoel hebt dat je een afwijkend formaat moet gebruiken, onthoud dan dat de bijgesneden afbeelding binnen een van die standaardformaten moet passen wanneer de foto wordt afgedrukt.
Elke beeldverhouding heeft een andere aantrekkingskracht en persoonlijkheid, dus probeer het onderwerp aan te passen aan het formaat.
- Gebruik 3:2 voor horizontale landschappen
- Gebruik 4:3 voor verticale landschappen
- Gebruik 16:9 voor panoramische beelden
- Gebruik 4:5 en 6:7 voor grotere afdrukken
Uiteindelijk is de keuze van de beeldverhouding persoonlijk, en hangt het af van het onderwerp en hoe goed je denkt dat dit past bij de beeldverhouding die je hebt gekozen. Het enige dat je wel in gedachten moet houden, is dat als je alle megapixels wilt gebruiken waartoe jouw camera in staat is, je de verhouding moet kiezen die overeenkomt met de grootte van de beeldsensor van jouw camera. Voor full frame camera's wordt dat 2:3. Voor een micro four thirds of een point-and-shoot-camera wordt het 4:3. Als je het niet zeker weet, raadpleeg dan de handleiding van je camera.
Houd er rekening mee dat als je een andere beeldverhouding selecteert dan de grootte van de beeldsensor van jouw camera, je niet al die megapixels zult gebruiken. Maar als je alleen op kleinere formaten wilt afdrukken, maakt dat niet uit. Het gebruik van alle megapixels wordt pas echt belangrijk als je op groot formaat gaat printen of als je van plan bent om achteraf flink bij te snijden.
De beslissing is niet alleen creatief, maar moet ook weloverwogen zijn. Het is een goed idee om vertrouwd te raken met de ruwe vorm van elk van deze beeldverhoudingen, zodat je de juiste beslissing kunt nemen voor foto's die afgedrukt moeten worden. En onthoud dat als je liever bijsnijdt naar een andere beeldverhouding, je daar van tevoren al rekening mee kunt houden. Zorg ervoor dat er voldoende opvulling rond het frame is, zodat je de uitsnede kunt maken zonder iets te verwijderen dat belangrijk is voor de afbeelding. Met deze kennis in je achterhoofd, ben je al snel bekwaam in beeldverhoudingen.
© In samenwerking met / dank aan David Peterson - Fotografie.nl
