In 2025 viert World Press Photo haar 70-jarig jubileum. Deze mijlpaal biedt niet alleen de gelegenheid om terug te blikken op de bijzondere geschiedenis van de organisatie, maar ook om te onderzoeken hoe de beelden die World Press Photo de afgelopen zeventig jaar heeft bekroond en een wereldwijd platform heeft geboden, hebben bijgedragen aan onze kijk op de wereld.
Ter gelegenheid van dit jubileum, en als onderdeel van een reeks speciale evenementen in 2025, vindt op verschillende locaties een grote tentoonstelling plaats: What Have We Done? Unpacking Seven Decades of World Press Photo, samengesteld door kunstenaar en fotograaf Cristina de Middel.
De wereldpremière van de tentoonstelling vindt plaats op 19 september 2025 in de Niemeyerfabriek in Groningen en wordt gehost door Noorderlicht. De tentoonstelling is vanaf 20 september ook te zien in Johannesburg, Zuid-Afrika, bij The Market Photo Workshop.
Terugblik op het 70-jarig jubileum bracht World Press Photo terug naar zijn uitgebreide archief, dat zeven decennia aan verhalen beslaat die krachtige katalysatoren voor verandering zijn geweest. Ze hebben bijgedragen aan het vergroten van het bewustzijn van kritieke mondiale kwesties en het belichten van weinig bekende maar belangrijke verhalen.
Door dieper in het archief te duiken, heeft World Press Photo echter ook de onbedoelde gevolgen van hun keuzes onder ogen moeten zien, of het nu gaat om gemaakte aannames, in stand gehouden stereotypen of ondervertegenwoordigde stemmen.
"World, Press, and Photo don’t mean the same in 1955 as they do today. This exhibition acknowledges that shift while asking where we go from here." ~ Cristina de Middel
Deze tentoonstelling nodigt uit om te reflecteren op de verschillende terugkerende visuele patronen die in verschillende tijdperken te vinden zijn en om een dialoog aan te gaan.
De tentoonstelling toont meer dan honderd foto's van mensen die in de afgelopen zeventig jaar voor de pers hebben gewerkt – van Horst Faas, Don McCullin, David Chancellor, Eddie Adams en Steve McCurry tot Johanna Maria Fritz en Sara Naomi Lewkowicz, en nodigt uit om niet alleen te heroverwegen hoe de visuele taal zich heeft ontwikkeld, maar ook hoe wij, als kijkers en burgers, moeten leren om beelden met een scherper en kritischer oog te lezen.
Deze spanning tussen nieuwe tools en oude gewoontes roepen cruciale vragen op: als de manieren waarop we beelden vastleggen en delen zijn veranderd, waarom blijven we dan dezelfde verhalen op dezelfde manier vertellen? Wat zeggen deze terugkerende beelden over wat we kiezen om te zien – en wat we negeren?
De tentoonstelling is opgebouwd rond zes terugkerende visuele patronen in het uitgebreide archief van World Press Photo:
1. Wenende vrouwen en mannen die redden
De verhalen in het archief volgen vaak een patroon: vrouwen huilen, mannen redden. Deze herhaalde beelden zijn niet willekeurig – ze versterken traditionele ideeën over wie kwetsbaar is en wie sterk.
We zien betraande vrouwengezichten, bevroren in verdriet, terwijl mannen midden in de actie worden vastgelegd, gewonden dragend, bevelen gevend en anderen uit gevaar redden. Zonder een woord te zeggen, bepalen deze beelden hoe we denken over genderrollen tijdens rampen, conflicten en tragedies.
2. Emotionele soldaten en puin
De berichtgeving in de pers over oorlog volgt vaak een bekend script, dat de perceptie beïnvloedt in plaats van de volledige realiteit te onthullen.
Witte soldaten verschijnen in het archief voornamelijk in momenten van uitputting of contemplatie – beelden die hen humaniseren, terwijl hun acties op het slagveld onzichtbaar blijven.
Soldaten met een donkere huid worden vaker getoond in gevechten, wat de verhalen over agressie en ontmenselijking versterkt. Deze keuzes creëren een onevenwicht in de documentatie, wat van invloed is op wie als slachtoffer verschijnt en wie als bedreiging wordt neergezet.
Tegelijkertijd wordt vernietiging vaak geësthetiseerd. Oorlogspuin transformeert in opvallende composities, waardoor kijkers afstand nemen van de menselijke tol van geweld. Deze visuele benadering weerspiegelt de filmtaal van Hollywood, waar conflicten worden gedramatiseerd en geromantiseerd, waardoor ze gemakkelijker te verteren zijn.
Door de emotionele lasten van soldaten te benadrukken en de gevolgen van hun daden te abstraheren, creëren deze beelden een verhaal dat oorlog vereenvoudigt, waardoor het vertrouwd wordt in plaats van verontrustend.
3. Man zijn en vrouw zijn
Mediarepresentaties creëren verschillende visuele werelden voor mannen en vrouwen. Mannen verschijnen consequent als figuren van actie en autoriteit – triomfantelijke atleten, vastberaden leiders, beschermende krachten tijdens crises. Deze beelden vieren fysieke kracht, daadkrachtige bewegingen en professionele prestaties.
Vrouwen daarentegen vervullen beperktere visuele rollen. Ze verschijnen als decoratieve elementen, emotionele hulpverleners, verzorgers of lustobjecten. Zelfs bij het portretteren van professionele vrouwen legt de visuele kadrering vaak de nadruk op uiterlijk boven competentie. In tragedies worden vrouwen symbolen van lijden in plaats van agenten van verandering.
Deze visuele patronen weerspiegelen diepgewortelde verteltradities. Herhaald in decennia van nieuwsbeelden, normaliseren ze specifieke genderverwachtingen – en versterken ze wie handelt en wie reageert, wie gebeurtenissen vormgeeft en wie ze ervaart.
Deze contrasterende visuele talen weerspiegelen niet alleen de maatschappij, maar beïnvloeden ook actief ons begrip van wie tot welke ruimte en rol behoort.
4. Zwarte huid en het donkere continent
Westerse media en cultuur hebben Afrika lange tijd neergezet als een exotische en ondoorgrondelijke plek – een donker continent in plaats van een zwart continent. Dit perspectief wordt versterkt door terugkerende beelden: leiders die worden afgebeeld op manieren die hun autoriteit ondermijnen, een overweldigende focus op oorlog, hongersnood en lijden, en een schaarste aan verhalen die respect, nuance of vertrouwen opbouwen in een continent dat veel complexer is dan deze verhalen suggereren.
Even hardnekkig in het archief van World Press Photo is de fascinatie voor de zwarte huid zelf. Close-ups blijven hangen op de textuur alsof ze iets onbekends observeren, wat doet denken aan representaties uit het koloniale tijdperk waarin Afrikaanse lichamen werden behandeld als specimens in plaats van individuen.
"We need to rethink how we tell stories. If history repeats itself – and it does – then the way we narrate it has to evolve." ~ Cristina de Middel
Deze esthetische nieuwsgierigheid, gecombineerd met een beperkte en repetitieve beeldtaal, blijft de manier waarop Afrika en zijn bevolking worden waargenomen bepalen, waardoor een enorme en diverse realiteit wordt gereduceerd tot een smal en vervormd kader.
5. Silhouetten en schaduwen - Het 'Wow'-moment
Fotografen zijn getraind om te zien wat anderen missen: een vluchtig silhouet, een kortstondige schaduw, een perfecte botsing van vorm en licht. Of ze nu de extase van een doelpunt of de chaos van een oorlogsgebied vastleggen, hun vaardigheid ligt in het bevriezen van de tijd op zijn meest expressieve moment.
Deze zoektocht naar het beslissende moment – dat onmogelijk evenwichtige moment – geeft fotografie haar kracht en haar plezier. Maar dezelfde tools die het ene soort verhaal verheffen, kunnen een ander juist complexer maken.
Het gebruik van schoonheid – van zorgvuldig gecomponeerde kaders, slagschaduwen, dramatische contrasten en esthetische precisie – in beelden van conflict of lijden roept lastige vragen op. Wanneer verdiept visuele impact ons begrip, en wanneer loopt het het risico dat pijn in spektakel verandert?
In deze contexten kan schoonheid afstand creëren, waardoor horror vreemd genoeg verteerbaar en zelfs poëtisch wordt. Het kan chaos helpen begrijpen – of de waarheid ervan verdoezelen.
6. Vuur en rook
Vuur en rook zijn al lang symbolen van chaos en transformatie – of het nu gaat om oude mythen, Bijbelse visioenen van de hel of de brandende steden uit de geschiedenis. In de fotojournalistiek dienen ze als onmiskenbare markeringen van crisis en zetten ze momenten van conflict en ramp om in krachtige, bijna elementaire beelden. Een rookwolk aan de horizon kondigt vernietiging aan voordat we de details überhaupt kennen.
Maar vuur documenteert niet alleen gebeurtenissen – het vormt ook de manier waarop we ze herinneren. De aanwezigheid ervan in een beeld voegt gewicht toe, een gevoel van urgentie en soms zelfs een soort tragische schoonheid.
Naarmate deze beelden zich in de loop der tijd herhalen, worden ze onderdeel van een gevestigde dramataal en versterken ze de manier waarop we ons ontreddering en verlies voorstellen.
Parallel aan What Have We Done? vinden op elke locatie pop-upfestivals plaats die kritische denkers, fotografen en sprekers samenbrengen voor een dynamisch programma met lezingen, presentaties, workshops, rondleidingen en educatieve activiteiten – allemaal gericht op het verdiepen van de betrokkenheid bij de thema's van de tentoonstelling en het aanwakkeren van een betekenisvolle dialoog. De volledige programma's worden binnenkort bekendgemaakt.
What Have We Done? Unpacking Seven Decades of World Press Photo
19 september t/m 19 oktober 2025
Niemeyerfabriek in Groningen
World Press Photo
