Binnenkort verschijnt bij VanDuuren Media de titel Handboek fotografie, 11e editie van Pieter Dhaeze. Lees hier nu alvast de preview van hoofdstuk 15, Beeldmontage, waarin panorama, HDR en focus stacking worden besproken.
High-end compactcamera's en camera's met verwisselbare lenzen (DSLR en MILC) zijn uitstekend voor het maken van prachtige foto's in diverse situaties. Echter, sommige foto's vereisen het combineren van meerdere beelden, zoals panorama's, en ook bij HDR en focus stacking worden twee of meer beelden samengevoegd. Dit hoofdstuk behandelt deze drie beeldmontages en bespreekt hoe de benodigde fotoserie gemaakt kan worden.
Panorama
Een panoramafoto is een breedbeeldopname met een breedte-hoogteverhouding tussen 2:1 tot 360°, waarbij 17:6 (ongeveer 3:1) een klassieke standaard is. Panorama's kunnen zowel horizontaal als verticaal zijn. In het digitale tijdperk kunnen overlappende opnamen samengevoegd worden tot matrixpanorama's met gigapixels.
Zelfs eenvoudige breedbeelden van twee overlappende foto's kunnen indrukwekkend zijn en de noodzaak van een supergroothoeklens verminderen.
Enkele aandachtspunten voor een naadloos resultaat bij de montage van een panoramafoto zijn: gebruik een statief, zorg voor voldoende overlapping, behoud hetzelfde brandpunt, let op belichting, kies een geschikt diafragma, overweeg een verticaal kader, schakel autofocus uit, pas witbalans aan, gebruik RAW-bestanden voor hoge kwaliteit en corrigeer lensafwijkingen in de RAW-converter.
Niet alle onderwerpen zijn geschikt voor panoramafoto's. Weidse landschappen werken goed, maar bij veel beweging, zoals op evenementen, wordt het lastiger. Overlappende gebieden kunnen verstoord worden door beweging, voorbijdrijvende wolken of grote perspectiefverschillen. Met het juiste gereedschap en software kunnen echter ook in uitdagende situaties bijzondere resultaten bereikt worden.
Een panorama kan handmatig of met software-intelligentie gemonteerd worden in een beeldbewerkingsprogramma. Handmatig samenvoegen van een paar overlappende opnamen kan met een fotobewerkingsprogramma dat lagen ondersteunt. Voor complexere onderwerpen of meer foto's kan speciale software, zoals Photoshop Elements met de optie Photomerge Panorama, worden gebruikt voor het maken van hoogwaardige breedbeeldmontages.
Panorama's kunnen het blikveld van de fotograaf vergroten en de weidsheid van een onderwerp benadrukken. Camera's met een volbeeldsensor zijn ideaal dankzij hun grote beeldhoek, hoge detailregistratie en dynamisch bereik, maar het is belangrijk om in RAW te werken. Hoewel panoramasoftware steeds slimmer wordt, is een goede voorbereiding cruciaal.
High Dynamic Range (HDR)
Fotocamera's hebben een beperkter vermogen dan het menselijk oog om grote contrastverschillen te overbruggen. Bij tegenlicht of bij landschap, architectuur en interieur moeten fotografen vaak kiezen tussen detail in hooglichten of schaduwen. HDR maakt het mogelijk om meerdere opnamen met verschillende belichtingen te combineren tot één beeld met een groot contrastbereik en hoge beeldkwaliteit.
Voor een HDR-montage is een goed opgenomen belichtingstrapje in RAW belangrijk, met een spreiding van minstens -3 Ev tot +3 Ev en een reeks van drie tot zeven beelden. Werk bij voorkeur vanaf een statief om bewegingsonscherpte en kaderwisselingen te voorkomen. Probeer bewegende elementen zoals mensen, bewegende vegetatie en wolken te vermijden. Gebruik eventueel een automatisch belichtingstrapje met snelle opname om langzame bewegingen te bevriezen.
Importeer RAW-foto's met verschillende belichtingsinstellingen in Lightroom's catalogus. Optimaliseer lensafwijkingen en witbalans, maar laat belichting ongemoeid. In de Ontwikkelen-module: selecteer de foto's, activeer Autom. Synchr en pas lenscorrecties en witbalans gelijktijdig toe op de geselecteerde beelden.
Na het opnemen van het belichtingstrapje en het uitvoeren van voorbewerkingen in Lightroom, is het maken van een HDR-montage naar een 32-bits DNG-bestand eenvoudig. Selecteer de fotoserie, klik met de rechtermuisknop op een foto en kies 'Foto samenvoegen, HDR (Ctrl-H)'. Laat Lightroom een voorvertoning maken en pas in het dialoogvenster de opties aan: activeer 'Automatisch uitlijnen' en deactiveer 'Automatische tinten'. Kies de juiste optie voor 'schimmen'. Klik op 'Samenvoegen' om de HDR-montage te voltooien.
Het uiteindelijke DNG-bestand komt terecht in dezelfde map als de originele RAW-bestanden van de belichtingsreeks en wordt ook automatisch geïmporteerd in Lightroom.
Bij het bewerken van de DNG in de module Ontwikkelen zijn alle parameters actief, maar het belichtingsbereik is nu -10 tot +10 Ev in plaats van -5 tot +5 Ev bij een normaal RAW-bestand. Hooglichten en schaduwen werken nu ook op gebieden die in een enkel RAW-bestand met 14-bits kleurdiepte niet beschikbaar zijn. Dit zorgt voor natuurlijke resultaten in onderwerpen met hoog contrast, met maximaal detail en minimale ruis.
Hoewel een grijsverloopfilter het contrast bij een enkele RAW-opname grotendeels kan verminderen, biedt een belichtingsreeks in RAW gevolgd door een HDR-montage in Lightroom de beste resultaten. Aarzel niet om vaker een belichtingstrapje te maken en HDR-technieken te gebruiken.
Focus Stacking
Een cruciaal aspect van een foto is de scherptediepte, vooral bij close-ups of macrofotografie. Om een onderwerp van begin tot eind scherp vast te leggen, kun je foto's met een beperkte scherptediepte en verschillende scherpstelpunten ‘stapelen’, waarbij alleen de scherpe delen behouden blijven. Dit principe wordt focus stacking genoemd.
Scherptediepte is het visueel scherpe gebied in een foto, beïnvloed door diafragma, afstand tot het onderwerp en het brandpunt van de lens. Een groter diafragma, kleinere afstand tot het onderwerp en groter brandpunt zorgen voor een kleinere scherptediepte. Systeemcamera's hebben een kleinere scherptediepte dan compactcamera's. Een voorbeeld: met een volbeeldsensor, 180mm macrolens en 50 cm afstand bij diafragma f/3,5, is de scherptediepte slechts 1 mm.
Door de handmatige scherpstelling bij focus stacking is een verwisselbare lens op een systeemcamera vereist. Foto's kunnen worden samengevoegd met een fotobewerkingsprogramma of speciale software. De kaders van de afzonderlijk foto’s moeten elkaar (bijna) exact overlappen. Het onderwerp moet dus stilstaan en de camera staat op statief.
Gebruik een korte sluitertijd en een zelfontspanner of afstandsbediening voor scherpte. Stel handmatig scherp (MF), gebruik diafragmavoorkeur (A) en f/4-f/8 diafragma. Zorg voor een sluitertijd korter dan 1/60s en pas ISO aan indien nodig. Voor maximale beeldkwaliteit en controle, schakel over naar RAW.
De handmatig gemaakte scherpsteltrapjes zijn goede universele opties, maar veel moderne spiegelloze systeemcamera's hebben nu een automatische functie om serieopnames te maken met een veranderend scherpstelpunt.
Het samenvoegen van de scherpe delen van verschillende foto's die zijn gemaakt voor focus stacking kan op twee manieren worden uitgevoerd: handmatig met behulp van een fotobewerkingsprogramma dat laagbewerking ondersteunt of automatisch met behulp van gespecialiseerde software. De handmatige methode is bedoeld voor ervaren gebruikers van programma's zoals Photoshop Elements of CC. Gespecialiseerde software is toegankelijk voor iedereen, zolang de foto's op de juiste manier zijn vastgelegd.
Handmatig werk je met lagen die op elkaar liggen en kies je het Gumgereedschap om vervolgens onscherpe delen per laag weg te poetsen. Hierna kunnen ze samengevoegd worden met de achtergrond tot één foto en opgeslagen als JPEG.
Maar om sneller, gemakkelijker en soms zelfs beter een focus stack maken, is er dus een automatische functionaliteit in Photoshop CC. Na installatie, openen van de foto’s, een klik op de knop Run en een paar minuten wachten wordt er een naadloos en superscherp resultaat tevoorschijn getoverd, met een perfecte scherptediepte tussen het achterste en voorste scherpstelpunt
Ben je macro- of productfotograaf en worstel je met de scherptediepte van onderwerpen, dan is focus stacking de oplossing voor dit probleem.
Tekst: © Fotografie.nl o.b.v. Handboek Fotografie, 11e editie - Pieter Dhaeze
Handboek fotografie, 11e editie - Pieter Dhaeze
Pagina’s: 416
Prijs: € 49,99
Uitgever: VanDuuren Media
