Er is niet slechts één soort licht in de fotografie. Licht heeft kleur en richting en het kan hard of zacht zijn. Het gaat er zeker niet alleen om hoe helder het licht is: het soort licht bepaalt de kwaliteit van een foto. En die kwaliteit kan je foto's maken of breken.
Als beginnend fotograaf die nog niet alles heeft ontdekt wat er allemaal met een camera mogelijk is, weet je toch al een aantal belangrijke dingen over licht. Gloeilampen geven bijvoorbeeld een warme oranje of gele gloed, en het licht in de schaduw kan meer blauwachtig zijn. Zijlicht is zacht en dimensionaal, en licht van bovenaf is vaak hard en vertekenend.
Maar om beter na te kunnen gaan denken over licht, is het aan te raden om te bekijken hoe je het licht in een bepaalde opname zou kunnen opsplitsen in zijn afzonderlijke componenten.
Het belang van de afzonderlijke componenten
Het probleem met fotografie - en met elke andere kunstvorm op platte oppervlakken - is dat het een uitdaging kan zijn om aan je kijker over te brengen dat een afbeelding een driedimensionale diepte heeft. Op het eerste gezicht lijkt het alsof het menselijk brein die interpretatie vrij gemakkelijk zou moeten kunnen maken - we weten tenslotte dat een foto van een boom een foto van een boom is, en een foto van een brood een foto van een brood etc.
Maar in de praktijk is dit toch niet zo eenvoudig. Er zijn visuele aanwijzingen nodig om ons te vertellen dat het brood niet alleen een tweedimensionaal blok is dat eruitziet als een brood.
Er zijn veel manieren om dit duidelijk te maken. Je kunt leidende lijnen gebruiken, objecten op de voorgrond plaatsen, spelen met scherptediepte..., maar je kunt hiervoor ook eenvoudig gebruik maken van het licht.
Goed licht heeft vijf waarden. Het is geen vereiste, maar misschien wel erg handig om te begrijpen waarom bepaalde soorten licht kunnen helpen om dat gevoel van diepte en dimensie toe te voegen aan een afbeelding die er anders plat en tweedimensionaal uit zou zien. Die vijf waarden zijn verantwoordelijk voor het creëren van de illusie dat dat tweedimensionale object daadwerkelijk textuur, kleur, grootte, vorm en oppervlak heeft.
1. Hoge lichten
Deze term wordt over het algemeen gebruikt om te verwijzen naar die zeer heldere lichtvlek die op een glanzend object verschijnt. Wanneer verlicht, zal een glazen, kunststof of metallic bol een zeer heldere markering op het oppervlak hebben, die in wezen slechts een weerspiegeling is van de lichtbron.
Deze plek is belangrijk omdat het de kijker informatie geeft over waar de lichtbron is en hoe reflecterend of glanzend (of dof) het oppervlak van de bol is. Dit is de eerste visuele aanwijzing die je hebt om je voor te stellen dat een tweedimensionaal object in drie dimensies aanwezig is.
Hoge lichten zijn duidelijker zichtbaar op reflecterende objecten zoals metaal of glas, waar ze meestal helderwit zijn. Maar dat betekent niet dat ze niet aanwezig zijn bij andere objecten - de hoge lichten op doffe oppervlakken zijn meestal gewoon lichtere tinten van wat de kleur van dat object ook is.
2. Diffuus licht
Het gehele gebied van een object dat verlicht is, wordt niet als de hoge lichten beschouwd, omdat we over het algemeen met hoge lichten de helderste delen van een opname aanduiden. Maar technisch gezien is de rest van het object, dat wil zeggen het deel dat niet in de schaduw valt, ook een hoog licht. Dit deel van het object verstrooit het licht dat erop valt, en noemen we daarom diffuus licht.
Diffuse hoge lichten onthullen de ware kleur en textuur van een object. De hoge lichten van een opname maskeren doorgaans de details. Wanneer je een foto van een persoon hebt komt een deel van de huid van die persoon in de schaduw te liggen en een deel ervan kan worden verborgen door de hoge lichten. De huidskleur die op de afbeelding overeenkomt met de werkelijke huidskleur van de persoon is het diffuse hoge licht.
Diffuse hoge lichten laten ook de natuurlijke textuur van een object zien, zodat details van kleding, rimpels of andere fijne details onthuld worden.
3. Het schaduw gebied
Dit is een van de belangrijkste waarden van licht om dat gevoel van dimensie in een foto te creëren. De gearceerde kant zorgt ervoor dat ronde objecten er rond lijken. Het bevindt zich over het algemeen tegenover de lichtbron, of in een positie waar geen licht het kan bereiken.
Het is donkerder dan de diffuse lichten, en het kan de neiging hebben om de textuur te veel te benadrukken, dat wil zeggen dingen er meer getextureerd uit te laten zien dan ze in werkelijkheid zijn.
Dit kan een probleem zijn als je onderwerp vlekken of zoals bij een portret huidproblemen heeft. Wat ook interessant kan zijn aan deze waarde van licht is dat het de complementaire kleur kan bevatten van wat de hoofdkleur van het object is. Een gele bal heeft dan bijvoorbeeld een schaduwzijde met een paarse tint erin.
Het transmissie gebied
Dit is technisch gezien niet een van die vijf waarden, maar is belangrijk om in overweging te nemen, omdat het het gebied is tussen de diffuse hoge lichten en de schaduwen.
Als je onderwerp met hard licht wordt belicht, zal er een vrij abrupte verandering zijn tussen de diffuse hooglichten en de schaduwen, en heel weinig van dit overdrachtsgebied. Als je onderwerp wordt belicht met zacht licht, krijg je een meer geleidelijke overgang tussen de twee gebieden.
4. Reflecterend licht
Je kent deze waarde misschien als het licht dat in een opname weerkaatst om de schaduwen te vullen. Dit type licht staat los van de primaire lichtbron en kan niet alleen worden gebruikt om donkere gebieden op te vullen, maar ook om definitie en vorm aan het onderwerp toe te voegen.
... bepaalde soorten licht kunnen helpen om dat gevoel van diepte en dimensie toe te voegen aan een afbeelding ...
5. Schaduwen
Dit is een andere waarde dan het schaduw gebied, omdat het verwijst naar de schaduw die door een object wordt geworpen, in plaats van naar het gearceerde deel van dat object. Over het algemeen heeft een object een soort schaduw nodig, omdat die schaduw helpt om de plaats van het object in zijn omgeving te bepalen. Het kan de kijker ook iets vertellen over de textuur van die omgeving.
Als er bijvoorbeeld een object op een geplaveide straat geplaatst is, wordt de schaduw die het object werpt bepaald door de vormen van de stenen. Dit is belangrijk om een beeld enige context te geven en om een onderwerp in zijn omgeving te verankeren.
Praktijk
Pak er nu een van je meest succesvolle foto's bij, en kijk of je die vijf toonwaarden erin kunt zien. Waarschijnlijk zul je ze hierin terugzien, omdat die vijf waarden in het licht veel bijdragen aan de aantrekkelijkheid van een afbeelding. Zoek daarna naar een aantal minder succesvolle afbeeldingen en zoek hier ook naar deze waarden. Ontbreekt er een van die waarden?
Breng bovengenoemde kennis nu in praktijk. Als je een onderwerp fotografeert waar je de tijd voor kunt nemen, bedenk dan of je die vijf lichtwaarden kunt terugvinden in de opname die je gaat maken. Zo niet, ga dan wat spelen. Weerkaats het licht in de opname met een reflector. Verander van positie zodat de spiegelende markering en de schaduwzijde meer naar voren komen. Zorg ervoor dat het object een schaduw werpt en dat er een vloeiende en geleidelijke overgang is tussen de diffuse hoge lichten en de schaduwzijde. Leer dit bewust te doen, zodat het op onbewust niveau plaats kan vinden, elke keer als je gaat fotograferen.
© In samenwerking met / dank aan David Peterson - Fotografie.nl
