Button om omhoog te scrollen naar bovenkant pagina
fotografie.nl logo

Niger: Fotograferen in de Sahel

Fotograaf Tom van der Leij reist de wereld over. Er komt van alles voor zijn lens. Zo kwam hij in mei 2008 in het Afrikaanse land Niger terecht.

Er zijn van die landen waar je als fotograaf niet vrij kunt werken. Dat heeft te maken met oorlog of met de cultuur of bijvoorbeeld de religie. In het oosten van Niger is het een combinatie van verschillende elementen waardoor fotograferen moeilijker is dan elders.

foto: Tom van der Leij - Niger
foto: Tom van der Leij

Een belangrijk deel van Niger, een van de armste landen ter wereld, ligt in de Sahel. Dit is het overgangsgebied tussen de savanne en de sahara. Omdat het overwegend Moslimland is kent het weinig toerisme, voor mij des te meer reden om er heen te gaan.

Het land is maar liefst dertig keer zo groot als Nederland en wordt gedomineerd door de Hausa; een Afrikaanse stam waarbij individuen zich onderscheiden door kleine littekens op hun gezichten. Naast de Hausa leven er onder andere nog de Djerma, de Peul en de Touareg.

Elke keer als ik aangehouden werd en de handtekening liet zien mocht ik doorgaan met fotograferen

De laatste twee zijn van oorsprong Nomadische stammen die delen van de Magreb bevolken. Bij de Touareg zijn de mannen gesluierd met soms bontgekleurde doeken. Tel daar de uitgestrekte en wonderlijke omgeving bij op en je bevind je in een fotografiewalhalla.

De Touareg laat zich - vaak tegen betaling - van alle kanten fotograferen. Ze zijn woonachtig in Algerije, Mali, Libië, Burkino Faso en dus ook in Niger. Hier concentreren ze zich in het noorden en oosten van het land rondom de stad Agadez.

foto: Tom van der Leij - Touareg
foto: Tom van der Leij

In het Timboektoe van Niger, Agadez, geldt de ‘mise en garde’, een soort staat van beleg, waarbij rebellen tegen de regering in opstand komen. Ze strijden er voor gelijke rechten en een eerlijke verdeling van de uraniumopbrengsten. Fotograferen is hierdoor niet toegestaan. Ik werd continu staande gehouden door militairen als ik mijn Nikon in de aanslag nam.

Soms waren ze te verlegen of wantrouwig naar dat zwarte gevaarte dat ik in mijn hand had en op hen richtte

Een winkelier vertelde mij dat ik me het beste kon melden bij de lokale politiecommissaris. Daar kreeg ik een stempel in mijn paspoort. Ik vertelde hem dat ik toerist was en dat toeristen foto’s wilen maken. De commissaris adviseerde mij om ook bij de gouverneur een stempel te halen. Na een halve dag wachten kreeg ik die, met handtekening en al. Dit bleek een vrijlaat te zijn om foto’s te maken. Elke keer als ik aangehouden werd en de handtekening liet zien mocht ik doorgaan met fotograferen.

foto: Tom van der Leij - vrouwen in Niger
foto: Tom van der Leij

Aangezien ik ook foto’s van militairen nodig had en dit in geen van de landen wordt toegelaten, had ik er een obstakel bij. Ik heb getracht vanaf mijn buik de zwaarbewapende rondrijdende militairen te fotograferen. Echt bruikbare foto’s zijn het niet geworden. Ook lieten sommige bevolkingsgroepen zich moeilijk fotograferen; enerzijds uit angst dat ik met de foto hun ziel zou stelen.

foto: Tom van der Leij - vrouw met potten op hoofd in Niger
foto: Tom van der Leij

Soms waren ze te verlegen of wantrouwig naar dat zwarte gevaarte dat ik in mijn hand had en op hen richtte. Vaak ook waren ze te trots of het was hen verboden te poseren. Veelal vrouwen mochten niet van hun man op de foto. Iets dat ik in Islamitische landen vaker tegenkom.

En als ik iemand aan het fotograferen was dan wilden ze er uiteraard geld voor terugzien. “Donnez moi un cadeau!’, werd mij vaak toegeroepen. Ik heb zo mijn maniertjes ontwikkeld om daar geen gehoor aan te geven. Door bijvoorbeeld net te doen alsof ik ze niet begrijp en gewoon door te gaan met fotograferen. Of door een foto te nemen en meteen mijn focus op anderen te richten en zo het onderwerp te verleggen.

Ik laat ook vaak mensen mijn lens in lopen, dan schiet ik door, ook nadat ze er uitgelopen zijn, waardoor ze het idee hebben dat ik iets anders fotografeer dan hen. Als laatste gebruik ik mijn telelens en ga in de schaduw zitten, dat is minder opvallend. Maar als ik echt een foto wil hebben, dan maak ik die natuurlijk gewoon.

Betalen is geen optie omdat het de mentaliteit van de gefotografeerden verpest en ze fotografen met geld gaan associëren.

Ik heb vroeger wel pennen uitgedeeld of andere zogenaamd 'nuttige' cadeaus. Maar iemand sprak mij hierop aan en zei: zo creëer je een bedelcultuur. Het resultaat tonen op het beeldscherm is vaak al genoeg en soms, als de gefotografeerde een postadres heeft, stuur ik die later de foto toe.

Meer weten over deze auteur/fotograaf?: bekijk dan de pagina van Tom van der Leij.

Bestel dit boek
Zeg het voort...
Ontdek meer
Nieuwsbrief
De nieuwste artikelen in je Mailbox?
checkbox
Bedankt! Je aanmelding is verstuurd en we voegen je gegevens toe aan onze lijst. Let op: zorg ervoor dat het door ons gebruikte e-mailadres (info@fotografie.nl) voor de nieuwsbrief straks niet naar je spambox gaat.
Oeps! Er is iets misgegaan bij het versturen, probeer het opnieuw of stuur een bericht naar info@fotografie.nl
Fotografie.nl wordt mede mogelijk gemaakt door: