Als je aan monochrome foto's denkt, denk je waarschijnlijk meteen aan 'zwart-wit'. Zwart-wit is het meest voor de hand liggende type monochrome afbeelding. De eerste foto's die ooit zijn gemaakt, waren monochrome zwart-witfoto's, en zwart-wit blijft vandaag de dag populair, omdat het verwijderen van de kleur uit een afbeelding een krachtige manier is om de kijker aan te moedigen na te denken over details en contrast.
Maar zwart-wit is niet de enige manier om een monochrome afbeelding te maken. Ook kleurenafbeeldingen, met name afbeeldingen die slechts één kleur gebruiken in verschillende tinten, schaduwen en tonen, zijn monochromen.
Om een boeiend monochrome kleurenbeeld te maken, moet je eerst iets over kleurentheorie begrijpen. Elke specifieke kleur op het kleurenwiel kan worden onderverdeeld in drie verschillende kleurvariabelen: tint, verzadiging en helderheid. De term 'tint' wordt gebruikt om een groep kleuren te beschrijven. Grasgroen, jagersgroen en dennengroen horen bijvoorbeeld allemaal in de 'groene tint'.
Verzadiging kan gezien worden vanaf een tint van grijs (grijs heeft geen kleurverzadiging) tot maximale helderheid, of de meest levendige versie van die kleur die je je kunt voorstellen. Kleuren met een hoge verzadiging lijken dieper en intenser, terwijl kleuren met een lage verzadiging bleker of meer pastel lijken.
Een monochroom kleurenbeeld is gebaseerd op een enkele tint, met variaties in de helderheid en verzadiging van die tint.
Helderheid is vergelijkbaar, maar dat heeft te maken met de hoeveelheid licht die een individuele kleur uitstraalt. De helderheid wordt gemeten van zwart naar wit, waarbij wit puur licht is en zwart de afwezigheid van licht.
Een monochroom kleurenbeeld is gebaseerd op een enkele tint, met variaties in de helderheid en verzadiging van die tint. Die variaties zijn te vinden in de tinten, schaduwen en tonen van één individuele kleur.
Een tint is een kleur waaraan wit is toegevoegd, een schaduw is een kleur waaraan zwart is toegevoegd en een toon is een kleur waaraan grijs is toegevoegd. In bovenstaande afbeelding zijn de schaduwen paarstinten, de hoge lichten paarstinten en de middentonen de tonen.
Het maken van een monochrome kleurenafbeelding is vergelijkbaar met het maken van een zwart-witafbeelding, in die zin dat er zowel lichte als schaduwgebieden zijn, met daartussen een reeks tonen (of middentonen).
Monochrome composities maken kan wat uitdagender zijn dan zwart-witafbeeldingen, omdat je ze eerder in de natuur zoekt, in plaats van ze in de nabewerking te maken (wat je doet met een zwart-witafbeelding). In de nabewerking ziet het er meestal niet zo natuurlijk uit als bij een monochrome opname die je in de natuur zou kunnen vinden (later meer over hoe je dit kunt doen in de nabewerking).
Waar vind je monochrome locaties
Monochrome beelden zie je eigenlijk vaker in de omgeving dan je zou verwachten. Groen is bijvoorbeeld de dominante kleur in veel natuurlijke landschappen zoals bossen en graslanden.
En bij zonsopgang en zonsondergang vind je monochrome taferelen die warmer van kleur zijn, zoals de lucht op een mistige avond net voordat de zon onder de horizon zakt.
Het is misschien nog gemakkelijker om onderwerpen in bouwwerken te vinden. Een bakstenen muur kan alleen schaduwen en tinten oranje of rood bevatten, en je zult ook gelijksoortige kleuren kunnen vinden bij auto's of een gebouw.
In een ideale situatie zie je een onderwerp dat alleen tinten, schaduwen en tonen van die primaire kleur bevat, hoewel je ook effectief kleine hoeveelheden andere kleuren kunt opnemen (je foto zal niet echt monochroom zijn, maar het kan nog steeds boeiend zijn).
Waarom monochrome afbeeldingen fotograferen
Kleuren kunnen veel doen om emotie op te wekken, en monochrome opnames doen hetzelfde. Warme tinten hebben de neiging om meer opbeurend en opwindend te zijn dan koelere tinten, maar zowel koele als warme kleuren, kunnen in een monochrome compositie, rustgevend of kalmerend zijn.
Monochrome kleurenschema's hebben ook een schoner, eenvoudiger gevoel. Je weet dit waarschijnlijk instinctief op basis van je begrip van zwart-witfotografie: als je de kleur verwijdert, verwijder je visuele afleiding, waardoor je kijker zich meer kan concentreren op zaken als vorm en textuur.
Dit geldt ook voor monochrome kleurcomposities. Een opname die slechts één enkele tint bevat, is veel minder complex dan een die meerdere kleuren bevat, zelfs bij kleuren die goed samenwerken, zoals complementaire of analoge kleuren. Als het je doel is om te vereenvoudigen of om een rustige sfeer te creëren, kies dan een monochroom kleurenschema.
Het is een creatief idee om eens een fotoboek te maken met foto's die alleen maar monochroom in kleur zijn, bijvoorbeeld met alleen portretten in een bepaalde kleur of met vakantiefoto's van architectuur en/of landschapsfoto's.
Monochrome afbeeldingen creëren in de nabewerking
Het maken van een monochrome afbeelding in de nabewerking is vergelijkbaar met het maken van een zwart-witafbeelding, maar heeft een extra stap. De procedure zal enigszins variëren, afhankelijk van de software die gebruikt wordt.
In Adobe Photoshop open je eerst de afbeelding en selecteer je "afbeelding> modus> grijswaarden". Deze stap converteert de afbeelding naar een eenvoudige zwart-witfoto. Je kunt de niveaus of kleurkanalen aanpassen om ervoor te zorgen dat je zowel echt zwart als echt wit in je afbeelding hebt. Zonder die stap krijg je misschien een afbeelding die er een beetje plat uitziet en weinig dimensie heeft. Ga nu naar afbeelding > modus > duotoon. Kies "monotoon" in het vervolgkeuzemenu. Selecteer nu de tint uit de kleurstaal.
Je kunt alsnog teruggaan naar het gereedschap Niveaus om kleine aanpassingen aan de schaduwen en hooglichten aan te brengen, om er zeker van te zijn dat je een mooie reeks tinten, tonen en schaduwen hebt als je de foto's gaat afdrukken.
Conclusie
Monochrome kleurenschema's kunnen een uitdaging zijn, maar de "cheat" van de nabewerking is gemakkelijk te implementeren. Probeer monochrome composities in de natuur te vinden voordat je ze in de nabewerking gaat maken. Hoewel nabewerking je kan helpen om een aantal echt mooie monochrome composities te maken, is het best moeilijk om ze er niet al te kunstmatig uit te laten zien.
Bovendien valt er best veel te zeggen voor het opzoeken van gelijksoortige kleuren in de echte wereld. Het kan je aanmoedigen om meer aandacht aan kleur te besteden, wat op zijn beurt je fotografie over het hele spectrum zal verbeteren.
© In samenwerking met / dank aan David Peterson - Fotografie.nl
