foto: © Tom van der Leij
Fotograaf Tom van der Leij reist de hele wereld over. Er komt van alles voor zijn lens. Zo vloog hij eind augustus naar het bergachtige Ladakh, een gebied in het noordwesten van India.
Er zijn van die plekken op de wereld waar het een walhalla is voor elke fotograaf. Ladakh, een streek in het uiterste noordwesten van India is zo een plek. Klein Tibet wordt ook wel het Land van de Passen genoemd. Omgeven door reusachtige bergketens die gescheiden worden door een aantal grote valleien ligt deze streek ingeklemd tussen de grenzen met Pakistan en China. Het is een bergwoestijn met toppen van ruim zesduizend meter hoogte.
Dat het een walhalla is voor iedere fotograaf kan ik al snel beamen. Na een goeie dag acclimatiseren in de hoogte komen de plaatjes van alle kanten op me af. Het is een unieke combinatie van trotse, fotogenieke inwoners, te midden van immense bergketens.
Hun eeuwenoude boeddhistische kloosters zijn tegen steile hellingen gebouwd. Of je gelovig bent of niet, het voelt als een spirituele plek en de ijle heldere lucht in combinatie met de kleurencombinaties van de rode gewaden en gebedsvlaggetjes zorgen voor prachtige contrasten. Elke klik geeft gegarandeerd een mooi plaatje. En de inwoners zijn oprecht vriendelijk, gastvrij en mooi. Als je iemand fotografeert zit je voor je het weet met ze aan de thee en krijg je een schaaltje gedroogde abrikozen voorgeschoteld.
Mijn reis begint en eindigt in de stad Leh, tussendoor doe ik hier wat elke reiziger doet, hiken in de prachtige bergen en cultuur opsnuiven.
Het is een unieke combinatie van trotse, fotogenieke inwoners, te midden van immense bergketens
Ik merk dat ik mezelf een beetje moet afremmen om de Ladakhi, de inwoners, niet voor het hoofd te stoten. Mijn manier van fotograferen kenmerkt zich door dicht op mijn onderwerp te zitten zonder dat het vervelend aanvoelt. Dat wil zeggen, als ik ze niet al sneaky van een afstandje of vanaf mijn middel heb geschoten om het moment niet verloren te laten gaan.
Doorgaans maak ik eerst oogcontact met ze. Ik probeer een connectie te maken. Ik benader ze met respect. Daarnaast laat ik ze vaak zien wat ik doe op het lcd schermpje. En doordat ze in mijn ogen een bepaald enthousiasme zien omdat het onderwerp (dat zijn zij) mij blij maakt, willen ze bijna vanzelfsprekend meewerken en op de foto.
Daarbij komt dat Ladakhi niet verlegen zijn en zelfs graag op de foto gaan. In tegenstelling tot welwillende modellen in andere landen, hoeven ze er niets voor terug. Er is hier geen bedelcultuur.
Ik laat mijn gids vervolgens vertalen dat ze beslist door moeten gaan met waar ze mee bezig zijn en na een tijdje ontspannen ze en lijken ze zich niet meer van mij bewust. Ik lig soms letterlijk onder mensen, hang over hun schouders heen of wring me tussen hen door; ze laten het toe en vinden het vaak leuk ook.
Mijn manier van fotograferen kenmerkt zich door dicht op mijn onderwerp te zitten zonder dat het vervelend aanvoelt
In Ladakh zijn de mensen echter zo beleefd dat ik meen hen, voor mijzelf, de lustig erop losschietende fotograaf in bescherming te moeten nemen. Pas na een aantal mensen gefotografeerd te hebben begrijp ik dat sommige er na een tijdje geen zin meer in hebben.
Als er eentje flauwtjes een hand voor zijn vriendelijke gezicht houdt denk ik eerst nog dat het zijn manier van vriendelijk groeten is. Als hij echter aanhoudt dringt het tot me door dat dit een beleefde manier van aangeven is 'liever niet meer'. Dat deze code lang niet tot iedereen doordringt wordt pijnlijk zichtbaar op het Ladakh festival dat begin september in de stad Leh gehouden wordt.
Ik heb een haat-liefde verhouding met zogenaamde traditionale festivals. Als ze als traditioneel bestempeld worden dan is voor mij het authentieke er een beetje af. Deze wordt voor de derde keer georganiseerd en is bedoeld om het toeristenseizoen twee weken langer door te laten lopen.
Dat lukt ze aardig aangezien er honderden toeristen op afgekomen zijn. Maar om mijn vooroordelen weg te nemen en aan mijn nieuwsgierigheid gehoor te geven, zal ik het festival bezoeken. De openingsceremonie is niet echt aan mij besteed. Niet zozeer door de opgepoetste kostuums die de Ladakhi alleen voor de toeristen dragen, nee het komt eerder door het gedrag van sommige collega fotografen.
Het geeft me al geen speciaal gevoel als iedereen hetzelfde onderwerp vastlegt. Maar als er dan ook enkele fotografen tussen zitten die denken dat zij vanwege de lengte van hun lens een soort van exclusiviteitsrecht hebben op een beeld, dan is bij mij de lol er wel vanaf.
Terwijl het merendeel van de toeschouwers afstand bewaard, zijn er een paar fotografen die het nodig vinden om de mensen van zo dichtbij mogelijk te schieten. Dat ze daarbij de deelnemers hinderen in hun lopen, groepen ophouden en het zicht voor de toeschouwers en andere fotografen ontnemen deert ze niet.
De Ladakhi die meedoen aan het festival zijn zich er van bewust dat ze gefotografeerd worden en zijn er tot op zekere hoogte trots op dat hun cultuur de wereld over gaat. Ze zien er immers op hun best uit. Maar ze hebben hun grenzen en ik zie nu wel wanneer die overschreden worden.
De verleiding is te groot door al die pracht, de fotograaf in mij roept om de camera
Ze houden hun hand voor hun gezicht, draaien hun hoofd weg en geven met hun uitdrukking aan dat het wel genoeg is. Het gaat om respect tonen, laten zien wat je doet, met de beste bedoelingen. Het is een wisselwerking tussen totaal verschillende culturen. Het is een beproeving of het voor jezelf ethisch verantwoord is. Dan bedenk ik me dat ik soms misschien wel net zo moet overkomen. Als een op hol geslagen, totaal ongegeneerde erop los schietende fotograaf....
Die ochtend berg ik mijn camera op. Het is een verademing. Niet in beeld hoeven denken en alles puur op je in te kunnen laten werken. Ik kan me niet meer achter dat zwarte gevaarte verschuilen. Ik besluit dat ik hem pas te voorschijn haal wanneer ik me weer trots voel om fotograaf te zijn.
In de middag hou ik het niet langer. Oorzaak is een polowedstrijd waarmee het festival officieel ingeluid wordt. Mannen in rode tenues op krachtige paarden rennend over een stoffige vlakte met duizenden toeschouwers, omringd door hoge bergen.
De verleiding is te groot door al die pracht, de fotograaf in mij roept om de camera. Ik zwicht en schiet. Wederom kan er niet veel mis gaan en betekent elke klik een prachtig plaatje. Maar dit keer zal ik het onderwerp niet van heel dichtbij fotograferen. De afstand tussen mij en mijn ‘slachtoffers’ moet ik gelukkig nu zeker houden anders word ik door een stel paarden onder de voet gelopen. Gelukkig komt mijn telelens dan ook weer eens van pas.
De reportage van deze reis die Tom van der Leij met reisreporter Fransje Grisnich gemaakt heeft verschijnt in het november/december nummer van Columbus magazine.
Met dank aan www.sawadee.nl en gids Dadul van reisorganisatie: www.thenomadicway.in.
