tekst: © Gallery WM
Velen beschouwen de hedendaagse tankstation als een noodzakelijk kwaad: laten we eerlijk zijn; ze zijn over het algemeen ook lelijk, nemen veel ruimte in beslag en worden beschouwd als het symbool van het destructieve gebruik van fossiele brandstoffen die uiteraard schade berokkenen in het milieu. Sommigen zouden ze definiëren als "non-plaatsen", net zoals snelwegen, hotelkamers, luchthavens of winkelcentra. De tentoonstelling Searching for the Soul of Servicestations biedt een eclectische blik op tankstations en belicht hun verschillende aspecten, verleden, heden en toekomst (hebben ze eigenlijk wel een toekomst?), door middel van een verzameling foto's en schilderijen, verzameld door de jaren heen.
Een cocktail van nostalgie, geschiedenis, esthetiek, romantiek, sociale aspecten, economie, realisme en een snufje humor. Een voorzichtige poging om de ziel van het tankstation bloot te leggen, waarbij een nogal saai onderwerp wordt omgevormd tot een levendig, creatief, bijna sexy onderwerp.
De term "non-plaats" werd bedacht door de Franse antropoloog Marc Augé. In zijn studie Non-Lieux. Introduction à une anthropologie de la surmodernité verwijst Augé naar ruimten van doorgang, waar mensen kortdurend verblijven en anoniem blijven. Deze ruimten hebben niet genoeg betekenis om te worden beschouwd als "plaatsen" in enig antropologische zin, dat wil zeggen plaatsen die een gedeelde referentialiteit kunnen bieden en gemeenschappelijke identiteiten kunnen versterken.
Niettemin zijn deze etablissementen een alomtegenwoordig onderdeel van onze omgeving geworden. Elke voertuiggebruiker, eigenaar, bestuurder of eenvoudige passagier is volledig afhankelijk van hen, vrijwillig of niet. Deze plaatsen van openbaar nut zijn inherent aan ons dagelijks leven en auto-mobiliteit.
Historisch gezien bestaan tankstations, benzinepompen of gasgarages al meer dan een eeuw over de hele wereld en als gevolg daarvan zijn veel oudere stations verworden tot nostalgie, romantiek of zelfs geschiedenis. Velen van hen zijn nu verlaten, vallen uit elkaar of zijn omgevormd voor andere doeleinden. Ze weerspiegelen nu een zekere charme, symbolen van een andere tijd, misschien wel van een meer optimistische, hyperkapitalistische tijd zelfs, toen het streven om een auto te bezitten bijna net zo belangrijk werd geacht als het bezit van een eigen huis. Tegenwoordig is voor sommigen een verlaten tankstation langs de weg gewoon een symbool van een decadente kapitalistische samenleving die op zijn retour is.
Hoewel we het misschien niet graag toegeven, hebben tankstations ook een heel sociaal aspect. Benzinestations worden bijna nooit beschouwd als sociale ruimtes. Maar benzinestations, evenals andere artefacten langs de weg, zijn in overvloed aanwezig in het sociale leven. Mensen gebruiken ze als ontmoetingsplaatsen, rustplaatsen, supermarktjes, koffiepunten, broodjeszaken en maken gebruik van diensten zoals autowasstraten. Mensen kruisen elkaar voortdurend en hebben interactie met elkaar.
Tankstations hebben doorgaans een korte levensduur. Ze moeten voortdurend worden gerenoveerd, opgeknapt en geüpgrade om concurrerend te blijven. In Nederland wordt de levensduur van functionele constructies over het algemeen berekend op 7-10 jaar. Regelmatige renovaties zijn nodig om het concurrentievermogen te behouden (nieuwe pompen, grotere winkel, nieuwe look, enz..). Benzinestations die hun concurrentievermogen hebben verloren, worden al snel opgedoekt of in sommige gevallen gewoon verlaten.
Ook kunnen wetswijzigingen als gevolg van stedelijke herontwikkelingen of nieuwe milieueisen het lot van tankstations dicteren, wat kan leiden tot een verhuizing of zelfs een eliminatie, vooral in stadscentra. Dat laatste is duidelijk zichtbaar in Amsterdam, waar de hoeveelheid benzinestations de afgelopen decennia drastisch is afgenomen.
Op zichzelf staande stedelijke tankstations verdwijnen langzaam, andere worden herontwikkeld langs snelwegen of geïntegreerd in grote winkelcentra.
Sommige tankstations zijn aan een nieuw leven begonnen, zoals deze in Amsterdam Noord die een kunst- en evenementenlocatie is geworden. Nog ironischer misschien is een station in de buurt van Martigny, Zwitserland, dat een seksclub langs de weg werd (sindsdien ook gesloten).
Werken van: Jaap Bijsterbosch, Harrie Blommesteijn, Valentin Brindesi, Birgitt Busz, Eric Chan, Jessie Chaney, Chéri-Cherin, Matt Dunlap, Odile Gesse, Araun Gordijn, Dutch den Hollander, Jacques Meijer, Wanda Michalak, Simon Nicoloso, Adrienne M. Norman, Chris Olszewski, Jorgen Polman, Paul Schäublin, Tomek Sikora, Nico vd Stam, Mees van der Starre, Marek Stawski, Michiel Voet & Jeroen Bisseroux, Witkowska-Verbunt, Krzysztof Wojciechowski, Marion Post Wolcott
Searching for the Soul of Servicestations (Op Zoek naar de Ziel van Tankstations)
samengesteld door Paul Schäublin & Sebastian Rypson
26 november t/m 24 december 2021
Gallery WM
